EkologiaNaturaPrzyrodaŚrodowisko

Jak mądrze dokarmiać ptaki zimą

Dokarmianie ptaków zimą

Temat dokarmiania ptaków wzbudza bardzo wiele kontrowersji, zarówno wśród laików, jak i  naukowców.

Działanie to ma prawdopodobnie tyle samo przeciwników, co zwolenników.

Podają oni wiele argumentów za i przeciw dokarmianiu ptaków.

Do tych pierwszych należy aspekt edukacyjny oraz dowody na to, że zostały poczynione zbyt wielkie zmiany w środowisku naturalnym, aby zaprzestać czynnej ochrony ptaków.

Do argumentów przeciw zalicza się fakty, że: dokarmiane są jedynie gatunki liczne i pospolite, niewymagające szczególnej pomocy; zaburza się selekcję naturalną i naturalne zachowania ptaków m.in. sezonowe wędrówki; nieumiejętne dokarmianie niesie ze sobą więcej szkód niż korzyści.

Nie sposób jednak arbitralnie rozsądzić, kto ma rację.

Na pewno trzeba jednak dokarmiać ptaki tak, aby nie czynić im ewidentnych szkód.

Z jednej strony ptaki powinny potrafić samodzielnie znaleźć pokarm, z drugiej jednak strony podczas srogiej zimy wiele ptaków choruje, przemarza i ginie z głodu.

Warto zatem pomagać ptakom, dostarczając odżywczego i pełnego energii pokarmu.

Zanim zaczniemy dokarmiać ptaki, powinniśmy upewnić się jaki pokarm będzie dla nich odpowiedni.

Dokarmiając ptaki chlebem, co gorsza spleśniałym, zepsutym lub solonym jedzeniem czy słodkimi ciastkami, bardziej ptakom zaszkodzimy niż pomożemy.

Jeśli mamy zamiar podawać ptakom byle co, lepiej ich po prostu nie dokarmiać.

A zatem – UWAGA:

Sól kuchenna jest dla ptaków bardzo szkodliwa i przyczynia się do ich odwodnienia, dlatego nie mogą jej zawierać żadne pokarmy podawane ptakom (zimą ptakom i tak zazwyczaj brakuje wody).

Warzywa, kasze i ryż muszą być gotowane bez dodatku soli (nie wolno np. podawać ptakom warzyw z zupy).

Uważajmy aby nie podać ptakom solonych orzeszków

Ptakom nie powinno się podawać chleba, gdyż jest on mało odżywczy, a w żołądkach ptaków pęcznieje, wypełniając je bezwartościową treścią.

Pieczywo zawiera też szkodliwe dla ptaków dodatki, jak np. w/w sól.

W żadnym wypadku nie wolno ptakom podawać pieczywa spleśniałego!

W celu prawidłowego dokarmiania ptaków należy stosować się do kilku podstawowych zasad.

Zasady te są odmienne dla ptaków wodnych, jak i ptaków śpiewających, które najczęściej spotyka się w przydomowych ogrodach.

Dokarmianie ptaków wodnych

Ptaki wodno-błotne, przede wszystkim kaczki i  łabędzie, są szczególnie wrażliwe na nieodpowiednie dokarmianie.

Dotyczy to zwłaszcza zaburzenia cyklu migracyjnego.

Regularnie dokarmiane ptaki bardzo często nie podejmują okresowych wędrówek.

W  przypadku nadejścia ciężkich i  mroźnych zim może się to okazać dla nich tragiczne w  skutkach.

Należy zauważyć, że jeszcze do niedawna większość polskich kaczek i  łabędzi podejmowała sezonowe wędrówki na zimowiska do zachodniej i południowej Europy.

Obecnie, głównie na skutek właśnie dokarmiania, ptaki te można obserwować w wielu miastach przez cały rok.

Ale tu pojawia się istotny problem.

O ile w  zwykłe zimowe dni osób karmiących nie brakuje; o tyle w mroźne dni, gdy lód pokrywa powierzchnię wody i przy przeręblach gromadzą się stada ptaków, osób karmiących jest niewiele.

Właśnie wtedy, kiedy pomoc jest najbardziej potrzebna, kiedy karmione od jesieni ptaki przyzwyczaiły się do codziennej pomocy, jej brak może mieć dramatyczne skutki.

Aby odpowiedzialnie i poprawnie dokarmiać ptaki wodne, należy ściśle trzymać się następujących zasad, przyjętych m.in. przez Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków i Polską Grupę Badania Łabędzi przy Stacji Ornitologicznej Polskiej Akademii Nauk w Gdańsku:

  • dokarmianie prowadzić tylko zimą w  czasie mrozów, gdy zalega gruba pokrywa śnieżna, oraz gdy zamarznięta jest większość zbiorników wodnych i cieków;
  • pokarm trzeba wykładać w miejscach, gdzie nie będzie on zamakał, tj. na brzegu w niewielkiej odległości od wody, z dala od dróg, chodników i  innych miejsc, w których ptaki wychodzące na brzeg mogą być narażone na ataki psów i kotów;
  • należy podawać jedynie świeże warzywa (marchewka, brokuły, kalafior, biała kapusta, ziarna kukurydzy), najlepiej pokrojone, surowe lub lekko obgotowane w nieosolonej wodzie, a  także poślad (ziarno zbóż gorszego gatunku oddzielone podczas czyszczenia zboża, otręby, płatki zbożowe, gotowaną i  wysuszoną pszenicę, kaszę i ryż;
  • uzupełnieniem diety w krótkim okresie może być czerstwe, drobno pokrojone w kostkę białe pieczywo (w żadnym wypadku nie razowe).

Dokarmianie małych i  średnich ptaków

Ptaki wróblowe i gołębie licznie zimują w  miastach.

Wiele z  nich przyzwyczaiło się do tego, że w  tym trudnym okresie ludzie dostarczają im pokarmu.

Wiele gatunków podobnie jak kaczki zatraciło potrzebę podejmowania wędrówek (np. kosy).

Dokarmiając ptaki, należy ściśle stosować się następujących zasad:

  • pokarm podawać tylko w  okresie mrozów i  wysokiej pokrywy śnieżnej, ponieważ kiedy panują dodatnie temperatury, optymalne do rozwoju grzybów, bakterii i pierwotniaków chorobotwórczych, zanieczyszczony odchodami niezjedzony pokarm, stanowi doskonałą pożywkę dla tych organizmów, które wywołują choroby ptaków;
  • nie należy dokarmić ptaków latem, ponieważ jest to nieuzasadnione i mało efektywne – w tym okresie ptaki preferują wykorzystywać bardziej naturalny i zdrowszy dla nich pokarm;
  • dokarmianie należy prowadzić systematycznie, tj. regularnie uzupełniać pokarm oraz wymieniać go na świeży w przypadku, gdy zbyt długo zalega w karmniku;
  • pokarm powinien być jak najbardziej zbliżony do naturalnego, pozbawiony sztucznych barwników i  konserwantów, przypraw oraz soli; najlepiej do tego celu stosować:

różnego rodzaju kasze, pszenicę, ryż, białe pieczywo pokrojone w  kostkę (dla ptaków krukowatych i gołębi);

nasiona słonecznika, konopie, proso, ziarna słonecznika łuskane lub w łupinach, ziarna dyni, orzechy włoskie, płatki owsiane (dla: wróbla, mazurka, sikor, kowalika, trznadla, gila, grubodzioba, zięby, jera, dzwońca, szczygła i raniuszka);

surową słoninę (dla różnych gatunków sikor i dzięciołów);

krojone jabłka oraz suszone lub mrożone owoce dzikich krzewów, np. rokitnika, jarzębiny, czeremchy zwyczajnej, ligustru, bzu czarnego i koralowego, czeremchy pospolitej, głogów, tarniny, dzikiej róży, berberysu oraz krzewów ogrodowych, np. porzeczki i aronii, a także suszone daktyle i rodzynki (dla kwiczoła, kosa i innych drozdów);

  • w czasie dokarmiania należy unikać stosowania zbyt dużych ilości suszonych owoców ponieważ mają one tendencję do zwiększania swojej objętości w  żołądkach ptaków – co może okazać się dla nich bardzo niebezpieczne w przypadku zjedzenia ich w zbyt dużej porcji;
  • zamiast wysypywać w całości do karmnika, część pokarmu można podawać na ziemi po wcześniejszym odgarnięciu warstwy zalegającego śniegu – dotyczy to głównie wróbli, mazurków i trznadli, które chętnie pobierają pokarm z ziemi;
  • należy wykładać do stałych, wyznaczonych to tego celu miejsc. Miejsca takie powinny zapewniać bezpieczeństwo ptakom, a przy okazji nie powinny tworzyć konfliktów między mieszkańcami miasta.

Zapamiętanie wszystkich zasad dotyczących dokarmiania ptaków może być trudne.

Pomoże nam w tym infografika „Jak mądzre dokarmiać ptaki” przygotowana przez Lasy Państwowe oraz Polską Grupę Infograficzną.

Opracowano na podstawie:

K. Bratbury, Las w twoim ogrodzie, Wydawnictwo Amber, Warszawa 2018, s. 40-45; Michał Mazik, Zwierzęta w ogródku, Wydawnictwo Dragon, Bielsko-Biała 2017, s. 8-20, Jerzy Woźniak, Ekologiczny ogród, GWF Sp. z o.o., Warszawa 2013, s. 71-76 oraz informacje ze stron internetowych Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska (https://www.gdos.gov.pl) i Lasów Państwowych (https://lasy.gov.pl) oraz książki „Ochrona ptaków w mieście”.