EkologiaKlimatNaturaPrzyrodaŚrodowisko

Polityka ochrony środowiska w dobie współczesnych zagrożeń

Ochrona środowiska

Co zawiera raport Europejskiej Agencji Środowiska

Publikowany co pięć lat przez Europejską Agencję Środowiska (EEA) raport ocenia postępy Europy w zakresie ochrony środowiska i realizacji związanej z tym polityki.

Najnowsza edycja przedstawiona w grudniu r. 2019 p/t „Środowisko Europy 2020 – stan i prognozy”, szósty tego typu raport mówi wprost: Unia Europejska nie osiągnie celów klimatycznych na r. 2030 bez rozwiązania problemu utraty różnorodności biologicznej, rosnącego wpływu zmian klimatu i nadmiernej konsumpcji zasobów naturalnych.

Unijne najważniejsze cele klimatyczne na r. 2030 to: ograniczenie co najmniej o 40% emisji gazów cieplarnianych (w stosunku do poziomu z 1990 r.), zwiększenie co najmniej do 32% udziału energii ze źródeł odnawialnych (OZE) w całkowitym zużyciu energii oraz zwiększenie co najmniej o 32,5% efektywności energetycznej

W raporcie EEA stwierdza, że Europa stoi w obliczu wyzwań środowiskowych o bezprecedensowej skali.

Raport daje jednak powody do nadziei z uwagi na wzrost świadomości społecznej co do potrzeby transformacji w kierunku zrównoważonego rozwoju w przyszłości, a także z uwagi na innowacje technologiczne, rozwijające się inicjatywy wspólnotowe oraz takie plany UE, jak Europejski Zielony Ład.

„Środowisko Europy znajduje się u progu nieodwracalnych zmian. Najbliższe dziesięciolecie daje nam pewne niewielkie szanse, by zwiększyć skalę środków służących ochronie przyrody, złagodzić skutki zmian klimatu i radykalnie zmniejszyć zużycie zasobów naturalnych.

Z naszej oceny wynika, że stopniowe zmiany doprowadziły do postępów w niektórych obszarach, ale nie były one wystarczające do osiągnięcia naszych celów długoterminowych” – powiedział Hans Bruyninckx, dyrektor wykonawczy Europejskiej Agencji Środowiska (EEA).

Jak dodał, Europa dysponuje już wiedzą, technologiami i narzędziami, które są potrzebne, aby systemy produkcji i konsumpcji w obszarze żywności, mobilności i energii stały się bardziej zrównoważone. „Od tego zależy przyszła jakość naszego życia i dobrobyt”.

Z raportu wynika, że ogólne tendencje dotyczące środowiska w Europie nie poprawiły się od czasu poprzedniego raportu z 2015 r.

Wskazano w nim, że chociaż nie uda się osiągnąć większości celów na 2020 r., zwłaszcza w odniesieniu do różnorodności biologicznej, nadal istnieje szansa na osiągnięcie celów długoterminowych przyjętych na lata 2030 i 2050. najmniejsze postępy notuje się w ochronie i zachowaniu bioróżnorodności i przyrody

Ochrona i zachowanie bioróżnorodności i przyrody

Ochrona i zachowanie europejskiej różnorodności biologicznej i przyrody pozostaje najpoważniejszym obszarem, w którym postępy są najmniejsze.

Spośród 13 szczegółowych celów polityki ustanowionych na 2020 r. w tej dziedzinie istnieje prawdopodobieństwo, że zostaną spełnione tylko dwa: wyznaczenie morskich obszarów chronionych i lądowych obszarów chronionych.

Patrząc w przyszłość do roku 2030, jeżeli utrzymają się obecne tendencje, doprowadzą one do dalszego pogarszania się środowiska oraz zanieczyszczenia powietrza, wody i gleby.

Niepokój budzą również zmiany klimatu, wpływ zanieczyszczenia powietrza i zanieczyszczenia hałasem na środowisko i zdrowie ludzi.

W Europie narażenie na pył drobny powoduje ok. 400 tys. przedwczesnych zgonów rocznie, problem ten jest szczególnie nasilony w przypadku państw Europy Środkowo-Wschodniej.

Narastają również obawy dotyczące niebezpiecznych chemikaliów i związanego z nimi ryzyka.

Szanse na zmniejszenie zagrożeń dla zdrowia zwiększyłyby się dzięki lepszej integracji polityki w zakresie ochrony środowiska i zdrowia.

UE osiągnęła natomiast duże postępy w dziedzinie efektywnego gospodarowania zasobami i gospodarki o obiegu zamkniętym.

Jednak najnowsze tendencje wskazują na spowolnienie w takich obszarach, jak ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, emisji przemysłowych i wytwarzania odpadów, poprawa efektywności energetycznej i udział energii ze źródeł odnawialnych.

Realizacja europejskiej wizji dotyczącej niskoemisyjnego i zrównoważonego rozwoju jest jednak nadal możliwa.

W raporcie przedstawiono siedem kluczowych obszarów, w których potrzebne są odważne działania, by Europa mogła znaleźć się na drodze prowadzącej do osiągnięcia celów na lata 2030 i 2050.

Obszary te to: zagospodarowanie niewykorzystanego potencjału istniejących strategii politycznych w zakresie ochrony środowiska; przyjęcie zrównoważonego rozwoju jako ram dla tworzenia polityki; prowadzenie międzynarodowych działań w kierunku zrównoważonego rozwoju; propagowanie innowacji w społeczeństwie; zwiększenie inwestycji i ukierunkowanie sektora finansowego na wsparcie zrównoważonych projektów i przedsiębiorstw; zarządzanie ryzykiem oraz zapewnienie społecznie sprawiedliwych transformacji; poszerzanie wiedzy i zdolności jej wykorzystania.

Brak wystarczających postępów

Chociaż europejska polityka w zakresie środowiska i klimatu przyczyniła się do poprawy stanu środowiska w ciągu ostatnich dziesięcioleci, Europa nie czyni jednak wystarczających postępów, a prognozy na nadchodzące dziesięciolecie dotyczące środowiska zawarte w raporcie nie są pozytywne – zaznacza EEA.

Według Agencji, SOER 2020 stanowi najbardziej kompleksową ocenę środowiska, jaką kiedykolwiek przeprowadzono w odniesieniu do Europy.

Ocena ta szczegółowo prezentuje wyniki osiągane przez Europę w zakresie spełniania celów polityki na lata 2020 i 2030, a także długoterminowych celów do 2050 r. oraz realizacji ambicji związanych z przejściem na zrównoważony, niskoemisyjny rozwój w przyszłości.

W raporcie odnotowano, że w ciągu ostatnich dwudziestu lat Europa poczyniła znaczne postępy w zakresie łagodzenia zmian klimatu i ograniczania emisji gazów cieplarnianych.

Widoczne są również oznaki postępu w innych dziedzinach, takich jak przeciwdziałanie zanieczyszczaniu powietrza i wody oraz wprowadzanie nowych strategii politycznych w celu rozwiązania problemu odpadów z tworzyw sztucznych, a także zwiększanie adaptacji do zmian klimatu oraz wzmacnianie gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ) i biogospodarki.

Agencja zaznaczyła także, że inicjatywa UE na rzecz zrównoważonego finansowania jest pierwszym tego rodzaju przedsięwzięciem dotyczącym roli sektora finansowego w dążeniu do dokonania niezbędnych zmian w kierunku zrównoważonej przyszłości.

Konieczne jest pilne zwiększenie zakresu zmian i przyspieszenie ich tempa

Mimo wspomnianych istotnych sukcesów, Europa nie zrealizuje swojej wizji zrównoważonego rozwoju w zakresie „dobrego życia z uwzględnieniem ograniczeń naszej planety”, jeśli będzie jedynie kontynuować wspieranie wzrostu gospodarczego i poszukiwać metod zarządzania jego skutkami społecznymi i środowiskowymi.

W raporcie wzywa się państwa członkowskie, przywódców i decydentów do wykorzystania szansy i do radykalnego zwiększenia i przyspieszenia działań na rzecz wprowadzenia Europy na drogę do osiągnięcia średnio- i długoterminowych celów polityki ochrony środowiska w ciągu najbliższych dziesięciu lat, aby uniknąć nieodwracalnych zmian i szkód.

Obecny zakres europejskich działań w ramach polityki stanowi niezbędną podstawę do osiągnięcia postępów w przyszłości, ale nie są one wystarczające – podkreśla EEA i dodaje, że Europa musi zrobić wszystko, co w jej mocy, musi też podejść do niektórych wyzwań w inny sposób i przemyśleć swoje inwestycje.

Agencja zwraca też uwagę, że osiągnięcie celów przez Europę będzie wymagało skuteczniejszego wdrażania i lepszej koordynacji obecnych strategii politycznych.

Konieczne będzie również podjęcie dodatkowych inicjatyw politycznych w celu osiągnięcia zasadniczych zmian w kluczowych systemach produkcji i konsumpcji, stanowiących obecnie podstawę nowoczesnego stylu życia – żywnościowym, energetycznym i dotyczącym mobilności – które mają znaczący wpływ na środowisko.

Środowisko Europy znajduje się u progu nieodwracalnych zmian. Najbliższe dziesięciolecie daje nam pewne niewielkie szanse, by zwiększyć skalę środków służących ochronie przyrody, łagodzeniu skutków zmian klimatu i radykalnemu zmniejszeniu zużycia zasobów naturalnych. Z naszej oceny wynika, że stopniowe zmiany doprowadziły do postępów w niektórych obszarach, ale nie były one wystarczające do osiągnięcia naszych celów długoterminowych. Dysponujemy już wiedzą, technologiami i narzędziami, których potrzebujemy, aby sprawić, by systemy produkcji i konsumpcji w obszarze żywności, mobilności i energii stały się bardziej zrównoważone. Od tego zależy przyszła jakość naszego życia i dobrobyt oraz nasza zdolność do wykorzystania działań podejmowanych przez społeczeństwo w celu wprowadzenia zmian i stworzenia lepszej przyszłości.

Hans Bruyninckx, dyrektor wykonawczy EEA.

„Patrząc w przyszłość, można zauważyć, że obecne tempo postępu nie wystarczy do osiągnięcia celów dotyczących klimatu i energii na lata 2030 i 2050 r.” – czytamy w raporcie.

Eksperci ostrzegają, że jeżeli utrzymają się obecne tendencje, doprowadzą one do dalszego pogarszania się środowiska oraz zanieczyszczenia powietrza, wody i gleby.

O czym jeszcze mówi raport

Raport ponadto wskazuje, że ogólne tendencje dotyczące środowiska przyrodniczego w Europie nie poprawiły się od czasu poprzedniego raportu EEA o stanie środowiska (SOER 2015).

W ocenie zauważono, że chociaż nie uda się osiągnąć większości celów na 2020 r., zwłaszcza w odniesieniu do bioróżnorodności, to jednak nadal istnieje szansa na osiągnięcie celów długoterminowych przyjętych na lata 2030 i 2050.

Raport podkreśla, że Europa osiągnęła istotne korzyści w dziedzinie efektywnego gospodarowania zasobami i GOZ.

Jednak najnowsze tendencje wskazują na spowolnienie tempa postępów w takich obszarach jak ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, emisji przemysłowych i wytwarzania odpadów.

Spowolnienie dotyczy także poprawy efektywności energetycznej i udziału energii ze źródeł odnawialnych.

Patrząc w przyszłość można zauważyć, że obecne tempo postępu nie wystarczy do osiągnięcia celów dotyczących klimatu i energii wyznaczonych na lata 2030 i 2050.

W raporcie wskazuje się też, że niepokój budzi wpływ zanieczyszczenia powietrza i zanieczyszczenia hałasem na środowisko i zdrowie ludzi.

W Europie narażenie na drobny pył powoduje ok. 400 tys. przedwczesnych zgonów rocznie.

Problem ten jest szczególnie nasilony w przypadku państw Europy Środkowo-Wschodniej.

Narastają również obawy dotyczące niebezpiecznych chemikaliów i związanego z nimi ryzyka.

Dokument, czyli raport

Dokument pokazany został tuż przed szczytem UE 12-13 grudnia, na którym liderzy szefów państw i rządów rozmawiali m.in. o celu neutralności energetycznej.

W czerwcu ubiegłego roku Polska wraz z Czechami, Węgrami i Estonią zablokowała zapisy w tej sprawie, wskazując, że konieczne są wyliczenia, ile będzie kosztowała transformacja, zwłaszcza w przypadku państw, których gospodarka jest zależna od węgla, oraz kto za nią zapłaci.

Przy okazji warto zwrócić uwagę, że EEA publikuje raport „Środowisko Europy” co pięć lat. Opracowanie SOER 2020 jest szóstym tego typu raportem o stanie środowiska opublikowanym przez EEA od r. 1995.

Agencja stwierdza, że raport podaje rzetelne, naukowo udowodnione informacje na temat tego, w jaki sposób musimy reagować na ogromne i złożone wyzwania, przed którymi stoimy, takie jak zmiany klimatu, utrata różnorodności biologicznej oraz zanieczyszczenie powietrza i wody.

SOER 2020 został przygotowany w ścisłej współpracy z Europejską Siecią Informacji i Obserwacji Środowiska (EIONET).

Raport bazuje na rozległej fachowej wiedzy czołowych ekspertów i naukowców w dziedzinie ochrony środowiska z 33 państw członkowskich EEA i sześciu krajów współpracujących.

Raport: Środowisko Europy 2020 — stan i prognozy (SOER 2020)