Rolnictwo ekologiczne stanowi od lat jeden z najszybciej rozwijających się sektorów produkcji rolnej na świecie, w tym w szczególności w Unii Europejskiej.

Także w Polsce ten sposób gospodarowania spotyka się z coraz większym zainteresowaniem.

Rozwój rolnictwa ekologicznego stanowi przede wszystkim odpowiedź na zmieniające się preferencje konsumentów, którzy coraz większą wagę przywiązują do metod produkcji żywności.

Po okresie fascynacji żywnością wysoce przetworzoną coraz częściej zwracają się ku produktom wytwarzanym metodami naturalnymi, z poszanowaniem środowiska naturalnego i dobrostanu zwierząt.

Rozwój rolnictwa ekologicznego nie mógłby jednak odbywać się bez wsparcia ze strony nauki i doradztwa.

Produkcja ekologiczna jest bowiem bardziej wymagająca od konwencjonalnej.

Co musi planować rolnik ekologiczny?

Rolnik ekologiczny planując produkcję musi kierować się nie tylko uzyskaniem wysokiego plonu, lecz także zwracać uwagę na zachowanie różnorodności biologicznej środowiska rolniczego, poprawę żyzności i aktywności biologicznej gleby, zrównoważone korzystanie z zasobów naturalnych, czy utrzymanie wysokich standardów w zakresie dobrostanu zwierząt.

Jednocześnie przestrzegać musi szeregu szczegółowych wymagań i ograniczeń, obejmujących zakaz korzystania ze środków produkcji pochodzących z syntezy chemicznej ( w tym środków ochrony roślin, nawozów, środków wykorzystywanych w przetwórstwie ), a także organizmów modyfikowanych genetycznie oraz produktów wytworzonych z ich udziałem.

Powoduje to, że wprawdzie rolnictwo ekologiczne często utożsamiane jest z powrotem do naturalnych metod gospodarowania, to jednak musi ono opierać się na wiedzy, doświadczeniu, a co za tym idzie innowacjach.

Obecnie można zaobserwować, że rolnictwo ekologiczne jest innowacyjne i bardzo nowoczesne z wykorzystaniem najnowszych osiągnięć naukowych.

Badania w tym zakresie są wspierane przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Jednostki naukowo – badawcze mogą uzyskać częściowe, lub całkowite pokrycie kosztów badań prowadzonych na rzecz rolnictwa ekologicznego.

Tylko w roku 2017 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi udzielił dotacji łącznie dla 32 tematów badawczych na łączną kwotę 5,8 mln zł.

Wśród tematów objętych dotacjami znalazły się zarówno badania dotyczące produkcji roślinnej, zwierzęcej, przetwórstwa, jak i badania rynkowe, pomagające producentom w podejmowaniu decyzji marketingowych i biznesowych. Wszystkie tematy badawcze objęte dotacjami były nakierowane na rozwiązywanie problemów specyficznych dla produkcji ekologicznej.

Czym jest zatem innowacyjność w rolnictwie ekologicznym?

Odpowiedź jest trudna, bowiem to co w jednym gospodarstwie jest rozwiązaniem innowacyjnym, w innym już niekoniecznie.

Ma to swoje konsekwencje chociażby przy wdrażaniu funduszy unijnych z perspektywy 2014-2020.

W wielu działaniach tego programu punktuje się wdrażanie działań innowacyjnych, jednak nie ma jednolitego katalogu działań innowacyjnych, a każda inwestycja musi być pod kątem innowacyjności indywidualnie oceniana. Współczesny świat i globalna gospodarka stawiają przed rolnikami nowe wyzwania.

Nie wystarczy już tylko towar wyprodukować, rolnik musi zadbać o najwyższą jakość, atrakcyjność cenową i klienta, a przy okazji mieć jeszcze na uwadze wymogi środowiska naturalnego oraz wpływ działalności rolniczej na klimat.

Nic zatem dziwnego, że w programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 – 2020 szczególnie podkreśla się kwestię transferu wiedzy i innowacji, a wyrazem tego jest zapisanie tych zagadnień jako pierwszego spośród sześciu priorytetów tego programu.

W ostatnim czasie można zauważyć wiele inicjatyw związanych z promowaniem wdrażania transferu innowacyjności i wiedzy w sektorze rolnictwa ekologicznego, jak chociażby organizowana w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi konferencja BIOSTRATEG.

Konferencja pt: „Program BIOSTRATEG – innowacje dla rolnictwa, leśnictwa i środowiska” odbyła się 27 lutego roku 2018

Organizacja konferencji wpisuje się w intensywnie podejmowane przez ministerstwo od dwóch lat działania na rzecz transferu wiedzy o innowacjach do praktyki rolniczej.

Podczas spotkania zaprezentowane zostały przykładowe projekty realizowane w ramach programu BIOSTRATEG. BIOSTRATEG, to strategiczny program badań i prac rozwojowych, wdrażany przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBiR).

Jest to jedyny tak duży krajowy instrument finansowania prac B + R dla rolnictwa, leśnictwa i środowiska ( budżet: 500 mln zł ).

Ważnym aspektem programu jest fakt, że wszystkie projekty realizowane w jego ramach ukierunkowane są na wypracowanie rozwiązań, które mogą być wykorzystane w praktyce biznesowej, lub administracyjnej.

Program został uruchomiony w roku 2013, podczas konferencji możliwe więc było przedstawienie wstępnych rezultatów wybranych projektów.

W sektorze rolniczym, ze względu na rozproszonych i bardzo licznych potencjalnych odbiorców, promocja innowacji ma szczególne znaczenie, bardzo dużą rolę do odegrania mają w tym zakresie jednostki doradztwa rolniczego, izby rolnicze i wszelkie organizacje, stowarzyszenia i związki skupiające producentów poszczególnych branż i sektorów.

Przedstawiciele tych właśnie podmiotów byli uczestnikami konferencji, mieli oni możliwość bezpośredniego kontaktu z twórcami innowacji, konsorcjami projektowymi, składającymi się zarówno z reprezentantów sektora nauki, jak i firm komercyjnych. W konferencji uczestniczyli także przedstawiciele administracji, instytutów badawczych i spółek handlowych.

Konferencję otworzył minister Krzysztof Jurgiel, który podkreślił, że zwiększenie przepływu wyników prac B + R oraz różnego rodzaju innowacji do praktyki rolniczej stanowi jeden z priorytetów MRiRW na lata 2018 – 2019.

Minister zaznaczył, że w coraz szersze działania w tym zakresie angażują się przede wszystkim nadzorowane przez ministerstwo instytuty badawcze oraz państwowe jednostki doradztwa rolniczego.

Działania realizowane są między innymi dzięki wykorzystaniu potencjału Sieci na rzecz innowacji w rolnictwie i na obszarach wiejskich: dziesiątki proinnowacyjnych projektów realizowanych jest przez Ośrodki Doradztwa Rolniczego i partnerów sieci SIR.

Podsekretarz stanu Ryszard Zarudzki poinformował uczestników konferencji o propozycjach Komisji Europejskiej, dotyczących zwiększenia znaczenia innowacji i transferu wiedzy w przyszłej perspektywie finansowej UE – na forum Unii rozpoczęła się już praca nad rozwiązaniami, które będą stosowane we Wspólnej Polityce Rolnej po roku 2020.

Komisja planuje między innymi silniejszą integrację działań PROW ( w zakresie transferu wiedzy, doradztwa, działania „Współpraca” ) z programem Horyzont.

Minister podkreślił też, że resort rolnictwa oprócz wspierania i rozwijania kanałów przepływu wiedzy i innowacji, podejmuje własne działania pro – innowacyjne, między innymi ubiegając się o środki na realizację dużych projektów B + R w ramach Programu GOSPOSTRATEG, finansowanego ze środków NCBiR.

Rolę NCBiR w procesie transferu wiedzy i innowacji do praktyki gospodarczej przedstawił jego dyrektor, prof. dr hab. inż. Maciej Chorowski.

Zaprezentował on uczestnikom zarówno dotychczasowe osiągnięcia jak i możliwości NCBiR, związane ze wsparciem polskiego sektora rolno – żywnościowego w obszarze badań i rozwoju

Podkreślił przy tym, że Centrum cyt: jest ukierunkowane na takie prace badawcze, które co do zasady mogą znaleźć zastosowanie w szeroko rozumianej praktyce gospodarczej.

Zatem po kilku latach mogą pozytywnie wpłynąć na przychody podatkowe państwa, czy też na uniezależnienie się państwa, w strategicznych dziedzinach, od decyzji stron trzecich.

Z kolei główne założenia programu przedstawiła uczestnikom prof. dr hab. ewa Ratajczak – przewodnicząca Komitetu Sterującego programu BIOSTRATEG.

Podkreśliła, że jego kierunki są zbieżne ze Strategią na rzecz odpowiedzialnego rozwoju i wpisują się w globalne trendy i koncepcje rozwojowe.

Zasadniczym celem Programu BIOSTRATEG jest wyjście z pułapki przeciętności, podkreśliła prof. Ratajczak, zaznaczając jednocześnie, że domeną programu jest biogospodarka.

Filary polskiej biogospodarki

W Polsce filarami biogospodarki są rolnictwo i leśnictwo z powiązanymi przemysłami.

Program BIOSTRATEG jest bardzo efektywnym instrumentem wsparcia polityki państwa w sferze innowacyjności biogospodarki, a dziedzina ta ma bardzo duży potencjał rozwojowy.

Zaznaczyła także, że zasadnicze znaczenie ma tutaj czas.

Czas życia innowacji i wynikających z nich przewag konkurencyjnych w obecnych realiach jest coraz krótszy. Zatem tylko szybka rynkowa implementacja daje szanse na rynkowy sukces i większą konkurencyjność.

Wzrost innowacyjności ma kluczowy wpływ na rozwój polskiego rolnictwa ekologicznego, ponieważ może w istotny sposób wpływać na poprawę produktywności oraz wzrost konkurencyjności sektora rolnego, jak również na polepszenie jakości produktów.

To z kolei może przyczynić się do zwiększenia dochodów rolników.

Jednocześnie rozwiązania innowacyjne i prowadzenie gospodarstw proekologicznych mogą sprzyjać dostosowaniu działalności rolniczej do potrzeb środowiska naturalnego.

Od zarania dziejów rolnictwo jest naturalnym strażnikiem środowiska naturalnego.

Rolnicy ( jak żadna grupa społeczno – zawodowa ) zdają sobie sprawę z tego, że od jakości środowiska naturalnego zależy ich przyszłość i przyszłość ich produkcji.

Dlatego muszą to środowisko w pełni produkcyjne pozostawić przyszłym pokoleniom po to, aby mogło się harmonijnie i dynamicznie rozwijać.

Zmieniający się wokół nas świat wymaga nowego podejścia do nowoczesnego i odpowiedzialnego rolnictwa.

Dlatego wdrażanie innowacyjnych rozwiązań w rolnictwie czyni znaczący zwrot w kierunku ekologii i ochrony środowiska naturalnego, a także nastawione jest na lepsze odczytywanie oczekiwań i potrzeb konsumentów.