Znaczna część śmieci, jakie trafiają do środowiska naturalnego, to drobne plastikowe wyroby.

Ma z nimi walczyć Dyrektywa o sygnaturze 2019/904 o nazwie Single Use Plastics.

Została ona podjęta 5 czerwca r. 2019 przez Parlament Europejski oraz Radę Unii Europejskiej.

Jest to akt prawny wiążący dla wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej, w tym także Polski.

Państwa członkowskie mają obowiązek wprowadzenia do przepisów krajowych zapisów Dyrektywy do dnia 3 lipca r. 2021.

Dyrektywa ma dwa zasadnicze cele.

Pierwszym jest zapobieganie i zmniejszanie negatywnego wpływu niektórych jednorazowych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko.

Drugim – wspomaganie przejścia do gospodarki o obiegu zamkniętym.

Tym samym albo trzeba będzie zrezygnować z produktów nienadających się do recyklingu, albo zmienić ich skład, by do przetworzenia się nadawały.

Głównym „beneficjentem” nowej dyrektyw jest branża opakowań i wyrobów jednorazowych z plastiku.

Dla branży opakowań gastronomicznych oznacza to wymóg usunięcia z oferty określonych pojemników jednorazowych, które są przeznaczone głównie do przechowywania żywności i napojów, oraz produktów z tzw. oksydegradowalnych tworzyw sztucznych – mówi w wywiadzie dla portalu wnp.pl Karolina Śmietana, dyrektor sprzedaży w Tedmark (firma sprzedająca m.in. opakowania jednorazowe).

One po prostu przestaną być dostępne u producentów, a stany magazynowe zaczną być wyprzedawane – dodaje.

W dyrektywie czytamy między innymi o zakazie wprowadzania produktów z tworzywa sztucznego do obiegu pierwszy raz bądź dostarczania ich na rynek krajowy i krajów członkowskich w celach dystrybucji.

Według Dyrektywy „produktem jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych” są te opakowania, które nie są zaprojektowane do wielokrotnego użytku; innymi słowy – nie są przeznaczone do powtórnego napełnienia lub użycia do tego samego celu, do którego były pierwotnie przeznaczone.

Wraz z wejściem w życie nowych ustaleń, wszystkie opakowania i pojemniki będą musiały mieć także określone oznaczenie, które wskazuje na to, w jakim stopniu są wykonane z plastiku – mówi Przemysław Tytro, dyrektor generalny Tedmark.

Faktycznie, ze sporym działem produktowym będziemy musieli się pożegnać, jednak zostaną choćby pojemniki PET, a także ekologiczne zamienniki – dodaje menedżer.

Wejście w życie przepisów dyrektywy z pewnością wpłynie na funkcjonowanie polskich firm działających w szeroko rozumianej branży tworzyw sztucznych, zwłaszcza związanych z grupami wycofywanych produktów, takich jak talerze i sztućce jednorazowe czy pojemniki na żywność „na wynos” ze spienionego polistyrenu EPS – przyznaje Robert Szyman, dyrektor generalny Polskiego Związku Przetwórców Tworzyw Sztucznych.

Jak zaznacza, w szczególnie trudnym położeniu mogą znaleźć się firmy, które zachęcane do rozwijania i poszerzania zakresu swojej działalności, zdecydowały się na zakup specjalistycznych maszyn produkcyjnych, służących do wytwarzania produktów z wycofywanych lub ograniczanych grup.

Tego rodzaju inwestycje wiążą się z dużym obciążeniem finansowym dla firm, które podejmują je w nadziei przyszłych zysków związanych ze zwiększeniem produkcji.

W momencie wejścia w życie nowego prawa zadanie to może być utrudnione lub nawet niemożliwe – dodaje Szyman.

Należy również pamiętać, że część parku maszynowego nie zdąży się zamortyzować przed wejściem w życie nowych unormowań, co dla firm, uprzednio zachęcanych do inwestowania w nowe maszyny, będzie na pewno dodatkowym obciążeniem.

Choć znane są ogólne wytyczne związane z realizacją postanowień dyrektywy Single Use Plastics, znaczący wpływ na praktyczne skutki jej stosowania będą miały przyjęte regulacje krajowe.

Brak informacji na temat kierunku oraz konkretnych decyzji, co do wykładni dość szerokich pojęć zawartych w tekście dyrektywy, jest źródłem największej części obaw wśród całego środowiska związanego z rynkiem tworzyw sztucznych w Polsce.

Największym lękiem polskich przedsiębiorców jest to, że na cztery miesiące przed planowanym wejściem w życie przepisów dyrektywy nie wiedzą jeszcze, czego mają się obawiać i na co przygotować – dodaje Szyman.

Przy wprowadzaniu nowych przepisów zawsze rodzi się także obawa, że faktycznie obniżają one konkurencyjność firm europejskich. Pod rygory nowego prawa producenci spoza wspólnoty często bowiem nie podpadają.

A jak jest to w przypadku dyrektywy SUP?

Mechanizmy prawne zastosowane w Dyrektywie Single Use Plastics swoim działaniem obejmują nie tylko producentów, których siedziby znajdują się na terytorium Unii Europejskiej, ale także wszystkie inne podmioty, które poprzez swoje działanie chciałyby wprowadzać wymienione w treści aktu produkty na rynek krajów wchodzących w skład Unii Europejskiej, czyli importerów – wyjaśnia Szyman.

Główne założenia Dyrektywy plastikowej:

1. zakaz wprowadzania na rynek określonych produktów,
2. redukcja w zużyciu określonych produktów z tworzyw sztucznych,
3. wymogi dotyczące przymocowania na stałe zakrętek do butelek,
4. wymogi w oznakowaniu niektórych produktów jednorazowych,
5. wprowadzenie odpowiedzialności producentów ośmiu grup produktów jednorazowego użytku.

Dostosowanie do nowych norm unijnych będzie wyzwaniem dla branż produkujących opakowania i pakowane towary. Harmonogram wprowadzania nowych wymogów prezentujemy poniżej:

• od 3 lipca 2021 r. zakaz wprowadzania do obrotu 10 plastikowych produktów jednorazowego użytku,
• Od 3 lipca 2021 roku wszystkie kubki jednorazowe, plastikowe, jak i papierowe, muszą być oznakowane określoną grafiką,
• od 3 stycznia 2025 r. nakrętki i wieczka plastikowe będzie można wprowadzić do obrotu tylko pod warunkiem, że będą one przymocowane na stałe do butelek i pojemników 
• od 2025 r. wszystkie butelki plastikowe muszą być wykonane w minimum 25% z materiału pochodzącego z recyklingu, a od 2030 r. – w 30%;
• do 2025 r. poziom zbiórki i recyklingu plastikowych butelek na napoje jednorazowego użytku ma wynieść 77%, a do 2029 r. – 90%.

Czego dotyczy zakaz używania produktów plastikowych jednorazowego użytku?

Art. 5 dyrektywy plastikowej (SUP) przewiduje zakaz obrotu dziesięcioma produktami plastikowymi jednorazowego użytku. Zakazem będzie objęta wąska grupa produktów w sektorze gastronomii, np. popularne menuboxy styropianowe, kubki styropianowe, sztućce, słomki czy talerze z plastiku. 

Kryteria oceny wykluczonych produktów to:

• materiał z jakiego zostały wykonane,
• przeznaczenie do bezpośredniego spożycia na miejscu.

Planowana dyrektywa nie dotyczy wszystkich produktów z plastiku, ani nawet wszystkich produktów jednorazowego użytku. Poniżej przedstawiamy produkty z tworzyw PP, r-PET, PET, PS, OPS, XPP (EPP) z naszej oferty, które nie będą objęte zakazem: 

• opakowania cukiernicze,
• pojemniki do zgrzewu,
• opakowania do sałat i sałatek,
• pojemniki obiadowe (zupy, dania gotowe, itp.),
• pojemniki na zupę i menuboxy z XPP (EPP), 
• pojemniki na sushi, 
• butelki,
• pokrywki, 
• kubki jednorazowe.

Są to wszystkie opakowania z żywnością, które nie są przeznaczone do bezpośredniego spożycia. 

Inicjatywa przedstawiona w dyrektywne powinna być postrzegana również w szerszym  kontekście – mamy na myśli Gospodarkę o obiegu zamkniętym (może być również- obiegowa, okrężna, w obiegu wewnętrznym albo circular economy).

W podejściu GOZ, jeżeli odpady już powstaną, powinny być traktowane jako surowce wtórne i być wykorzystane do ponownej produkcji. Wdrażanie zasad GOZ powinno być priorytetem.

Warto tu również wspomnieć o idei zero waste.

Ruch zero waste dąży do maksymalnego zmniejszenia odpadów na kilku etapach: produkcji, zakupów, użytkowania oraz zagospodarowania odpadów.

Dzięki odpowiedniej strategii i odpowiedniej edukacji wszyscy możemy zacząć dostrzegać cenne zasoby w naszych odpadach i kierować je we właściwe miejsce w celu ich odzyskania.